Од одржаната тркалезна маса на тема „Имплементација на Законот за постапување со бесправно изградени објекти“

Здружението Национален ромски центар во рамките на своите програмски активности го спроведува проектот за легализација на објектите за домување на Ромите, каде партнери – имплементатори се Здружение за хумано домување Хабитат Македонија, подржани од Фондација Отворено општество – Македонија. Проектните активности на “Легализација на ромско домување” се состојат во давање на правна и административна помош во постапките за утврдување на правен статус (здружение НРЦ) и пристап до заеми за покривање  на финансиски трошоци за геодетски елаборат и административни такси во постапката (Здружение за хумано домување Хабитат – Македонија) во општините Куманово, Прилеп, Штип, Кочани, Тетово и Шуто Оризари. Проектот се имплементира до февруари 2015 година.

Во рамките на проектните активности НРЦ организираше тркалезната маса  Имплементација на Законот за постапување со бесправно изградени објекти која се одржа на 28 мај 2013 година во Скопје, на која присуствуваа претставници од општините од комисиите за легализација каде се имплементира проектот (Прилеп, Штип, Кочани, Куманово, Тетово, Шуто Оризари). На настанот беа поканети да присуствуваат и претставници од Министерството за транспорт и врски, Агенцијата за катастар на недвижности и  претставници на подрачни одделенија на Агенцијата за катастар на недвижности од општини каде се имплементира проектот.

Целта на тркалезната маса беше првенствено да се осврнеме на практиката и имплементација на Законот за постапување со бесправно изградените објекти во случаи кога објектот е изграден на земјиште со незапишани права, кога намена на земјиштето не е индивидуалано домување, и во случаи кога подносител на барање за утврдување на правен статус не е евидентиран како сопственик или корисник на земјиштето.

Имплементацијата на Законот за постапување со бесправно изградени објекти покажува дека граѓаните се соочени со многу прашања од чиј исход зависи текот на постапката за утврдување на правен статус на бесправниот објект за кој имаат навремено поднесено барање.

Концептот на тркалезната маса беше сконцентриран на неколку точки за кои сметавме дека треба сериозно да се разменат информации од досегашната практика и имплементација на Законот.

Првата точка на тркалезната маса, постапување во случај на утврдување на правен статус на бесправно изграден објект на земјиште со незапишани права. На тркалезната маса се разгледаа ситуациите кога во предметот за утврдување на правен статус ќе се согледа дека земјиштето не е изложено, а до општината е поднесен или не е поднесен геодетски елаборат за утврдување на правен статус на бесправниот објект. Сите општини истакнаа дека имаат определен број на предмети по кои постапуваат, а каде бесправните објекти се изградени на земјиште кое е неизложено. Во тој случај општините упатуваат барање по службена должност до подрачното одделение на катастар за излагање на предметната недвижност и запишување на правото на недвижност, и известување до општината дека службеното излагање е завршено и правата се запишани според постоечката катастарска евиденција. Лицето подносител на барањето за утврдување на правен статус не се повикува воопшто при службеното излагање на катастарот, туку по завршување на излагањето општината го повикува да достави имотен лист. Доколку во постапката за утврдување на правен статус претходно, пред излагањето, е доставен геодетски елаборат за бесправниот објект истиот се зема во предвид во текот на постапката без разлика што земјиштето не било изложено кога се приложил геодетскиот елаборат.

Целиот процес се одвива согласно член 10 од Законот за постапување со бесправно изградени објекти (Службен весник бр.23/11), “…земјиште на кое е изграден бесправниот објект е со незапишани права, надлежниот орган во рок од десет работни дена од денот на прием на барањето донесува заклучок за прекин на постапката и доставува барање до Агенцијата за катастар на недвижности за спроведување на соодветна постапка за запишување на правата врз предметното земјиште согласно со Закон за катастар на недвижности, која постапка Агенцијата за катастар на недвижности ја спроведува по службена должност. Постапката за утврдување на правен статус продлжува откако ќе се запишат правата врз предметното земјиште”.

На тркалезната маса беа спомнати и примери од практиката кога бесправниот објект е изграден на земјиште за кое се води пописен катастар, а не премерен катастар, кој е всушност регистар на парцели основан без (прецизен) катастарски премер и се нарекува и катастар на евиденција, во тој случај се барал геодетски елаборат од страна на физичките лица.

Втората точка на тркалезната маса, постапување во случај на утврдување на правен статус на бесправно изграден објект изграден на земјиште за чија намена согласно важечка урбано планска документација е предвидена сообраќајница, зелен појас или пак е надвор од плански опфат, за која се разви дискусија во насока на пренесување на искуства на општините. Сите општини имаат постапки за утврдување на правен статус каде бесправниот објект се наоѓа на земјиште на кое е предвидена  изградба на инфраструктурни објекти или други објекти од јавен интерес. Некои општини истакнаа и искуство како ги решаваат таквите предмети за легализација.

Во Кочани се праќаат до Совет на општина која донесува одлука за вклопување на бесправно изграден објект во урбанистичката документација. Според праксата на Општина Кочани од 150 барања до Советот во врска со легализација на објект за кој постои и јавен интерес, само 10 негативно биле одговорени на седница на Советот. Во општината функционира координатор и комисија која ги разгледува барањата, изготвува предлог одлуки и потоа ги доставува на Совет за гласање. Урбанистичката согласност согласно член 11 од Законот значи дека се утврдува дали се исполнети услови за вклопување на бесправниот објект во урбанистичко планска документација и се издава урбанистичка согласност или се донесува решение со кое се одбива барањето за утврдување на правен статус на објектот.

Третата точка на тркалезната маса, ја разви дискусијата во насока на утврдување на правен статус на бесправен објект за индивидуално домување изграден на земјиште на кое подносител на барањето не е евидентиран како корисник или сопственик/сосопственик на земјиштето. Согласно Законот доколку

1. бесправниот објект е изграден на земјиште кое не е сопственост на барателот или на Р.М, односно земјиште е сопственост на друго физичко или правно лице, или сосопственост на друго физичко или правно лице, барателот е должен да достави и договор со долготраен закуп на земјиште склучен со сопственикот/сосопственикот на земјиштето или изјава заверена на нотар со која сопственикот/сосопственикот изјавува дека е согласен да се утврди правен статус на бесправниот објект и истиот да се запише во јавни книги за запишување на правата на недвижности на име на барателот;
2. бесправниот објект е изграден на земјиште сопственост на Р.М. на кое право на користење има друго физичко или правно лице, а земјиште не е пренесено од поранешен сопственик врз основа на договор од купопродажба или земјиште е пренесено од поранешен сопственик, но како корисник во имотниот лист не е евидентиран поранешен сопственик, да достави и изјава заверена на нотар дадена под кривична и материјална одговорност со која ќе потврди дека предметно градежно земјиште го користи повеќе од 20 години;
3. бесправниот објект е изграден на земјиште пренесено од поранешен сопственик врз основа на договор за купопродажба, на кое како корисник во имотниот лист е евидентиран поранешен сопственик, а барателот го користи земјиштето повеќе од 20 години од денот на склучувањето на договорот, барателот е должен да достави и договор за купопродажба на земјиштето и изјава заверена на нотар дадена под кривична и материјална одговорност со која барателот ќе потврди дека барателот или лицето чиј наследник е барателот го имаат купено земјиштето од поранешен сопственик и истото го користат  повеќе од 20 години од денот на склучувањето на договорот;
4. бесправен објект е изграден на земјиште со нерасчистени имотно правни односи поради тоа што не е спроведена оставинска постапка, барателот е должен да достави и известување од нотар повереник дека се води оставинска постапка за предметното земјиште.

Од посебен интерес во текот на дискусијата беше ситуацијата (опишана горе во точка 2 и предвидена со измените и дополнувањата на Законот од 10. 12. 2012 год.) кога сопственик е Р.М на земјиштето, а подносителот на барањето не е евидентиран како корисник на земјиштето, но може да достави изјава заверена на нотар дадена под кривична и материјална одговорност со која ќе потврди дека предметното градежно земјиште го користи повеќе од 20 години. Во практика бројот на подносители на барања за утврдување на правен статус на бесправни објекти е голем, но од друга страна практиката е сиромашна со податоци за прифаќање и постапување по поднесени изјави од подносителите затоа што се отвараат комплицирани имотно правни прашања. Се поставува прашањето подносител на барање за легализација ќе приложи изјава дека земјиштето на кое го изградиле нелегалниот објект го користи повеќе од 20 години, иако РМ е сопственик на кое право на користење има друго физичко или правно лице, но каква е одговорноста тука со прифаќање на изјава и продолжување на постапка за легализација со таква изјава. Имено општините се прашуваат дали и ако нема согласност и изјава и од корисникот на земјиштето може да се прифати изјавата само од подносителот на барањето за увтрдување правен статус и постапката да си продолжи понатаму. Се појави потреба за дополнителна стручна дискусија околу имплементацијата на овие одредби од Законот се со цел да се разјасни примената на истите.

Во контекст на оваа точка се спомна и практиката кога до општината се доставува оставинско решение со кое се пренесува право евидентирано во евидентен лист и се наследува дивоградба, наместо да се наследи правото на поднесено барање за утврдување на правен статус, затоа што дивоградбата не постои запишана како право и како таква не постои во правниот промет. И бидејќи со бесправни објекти не може да се прави промет треба да се извести Нотарската комора на Р.М да се укине ваквата практика.

И на крај сите присутни заклучија дека има реална потреба од појаснување на член 5б од измените и дополнувањата на Законот  од 10. 12. 2012 година, кога станува збор за промена на барател за утврдување на правен статус најдоцна до донесување на урбанистичка согласност. Имено, не е доволно прецизирано дали може да се врши промена на барател, а со тоа да се менува и К.П во предметот па дури и К.О во постапката.

Препораки

Да се организира работна средба на комисиите за легализација и подрачните одделенија на катастар се со цел да се разгледаат практиките и законската обврска за службено излагање на катастар кога имаме постапка за утврдување на правен статус на бесправен објект.

Да се организира работна средба на која ќе се дискутира за постапување во случај на утврдување на правен статус на бесправно изграден објект изграден на земјиште за чија намена согласно важечка урбано планска документација е предвиден зелен појас, конкретно за ситуацијата во општина Куманово, поточно Средорек, кој е населен само со ромско население и од каде практично се сите Роми подносители на барања за утврдување правен статус, а бројката на засегнати граѓани е околу 600 станбени објекти и 2500 жители. Имајќи во предвид дека скоро сите се бесправно градени објекти имаме аргумент во прилог на важноста да се информираат овие граѓани кои се засегнати од една иста причина како ќе се постапи во случајот.

Се појави потреба за дополнителна стручна дискусија околу имплементацијата на одредби од Законот се со цел да се разјасни примената на истите кога подносител на барање за легализација ќе приложи изјава дека земјиштето на кое го изградиле нелегалниот објект го корсти повеќе од 20 години, иако РМ е сопственик на кое право на користење има друго физичко или правно лице, но каква е одговорноста тука со прифаќање на изјава и продолжување на постапка за легализација со таква изјава. Имено општините се прашуваат дали и ако нема согласност и изјава и од корисникот на земјиштето може да се прифати изјавата само од подносителот на барањето за утврдување правен статус и постапката да си продолжи понатаму.

[post_gallery]