Заклучни забелешки на Комитетот за економски, социјални и културни права

Поранешна југословенска Република Македонија

1. Комитетот за економски, социјални и културни права го разгледа првиот извештај од страна на поранешна југословенска Република Македонија за имплементацијата на Меѓународниот Пакт за економски, социјални и културни права (E/C.12/MKD/1), на 42-та, 43-та и 44-та средба, одржана на 13 и 14 ноември 2006 година (E/C.12/2006/SR.42-44), и ги усвои следниве заклучоци на 56-та средба одржана на 22 ноември 2006 година.

А. ВОВЕД

1. Комитетот го поздравува поднесувањето на првиот извештај од државата членка, иако доцни, но кој е подготвен во согласност со упатствата, и врз основа на пишаните одговори на листата прашања.
2. Комитетот го поздравува отворениот и конструктивен дијалог со делегацијата на државата членка, во која беа вклучени експерти од различни владини органи, како и добро поставени и искрени одговори на прашањата поставени од страна на Комитетот.

Б. ПОЗИТИВНИ АСПЕКТИ

1. Комитетот со задоволство го поздравува неодамнешното усвојување на Изборниот Законик, кој воведува систем на квоти, барајќи 1/3 застапеност на жени во Парламентот, како и усвојувањето на Законот за еднаква можност на мажите и жените, основањето на Комисијата за полова еднаквост во неколкуте градови и овозможување на назначување на координатори за полови во единиците на локалната самоуправа на државата членка.
2. Комитетот обрнува внимание и на предложениот амандман за измена на уставот со задолжително и средно образование, како и неодамнешното воведување на задолжителна едногодишна пред-школска настава.
3. Комитетот ја поздравува поволната позиција на државата членка која се однесува на елаборацијата на Факултативниот Протокол кон Меѓународниот Пакт за економски, социјални и културни права.
4. Комитетот поволно го оценува неодамнешното ратификување на неколку договори за човекови права од страна на државата членка, вклучувајќи го и Факултативниот Протокол кон Конвенцијата за елиминација на сите форми на дискриминација кон жените, Факултативниот Протокол кон Конвенцијата за правата на детето за доброто на детето, детската проституција и детската порнографија и за вмешаноста на децата во вооружени конфликти, Европската Социјална Повелба и Протоколот 12 кон Европската Конвенција за човекови права.

В. ФАКТОРИ И ПОТЕШКОТИИ КОИ ГО СПРЕЧУВААТ ИМПЛЕМЕНТИРАЊЕТО НА ПАКТОТ

1. Комитетот забележува отсуство од значајни фактори или потешкотии кои ја спречуваат ефективната имплементација на Пактот во државата членка.

Г. НАЈВАЖНИ ПРЕДМЕТИ ЗА ЗАГРИЖЕНОСТ

1. Комитетот е загрижен дека, иако Народниот Правобранител за човекови права е надлежен да истражува поплаки за наводни прекршувања на економски, социјални и културни права, барањата на Народниот Правобранител за информации поврзани со такви поплаки по кои не се постапува секогаш.
2. Комитетот го изразува своето жалење за недостатокот на судски одлуки со кои директно се спроведуваат правата признаени со Пактот.
3. Комитетот со загриженост забележува дека во области од доменот на домувањето, здравствената заштита и пристапот до услугите не се обезбедени со посебно анти-дискриминационо законодавство и дека постоечките анти-дискриминациони одредби честопати се нејасни, неуспешни во обидот да се појаснат последиците во случај на повреди, кои ретко се применуваат на суд, или стипулираат несоодветни барања за државјанство.
4. Комитетот е загрижен околу извештаите дека Ромите се соочени со широко распространета дискриминација при пристапот за вработување, социјална помош, здравствена заштита и образование, дека подносителите Роми и Албанци некогаш се соочени со пречки при добивање на државјанство, и дека на одреден број на Роми им недостасуваат лични документи, на пример лични карти, изводи од матична книга на родени и здравствено осигурување или работни книшки, кои се неопходни за нив за да добијат социјално осигурување, здравствена заштита или други користи.
5. Комитетот со загриженост забележува дека жените, особено ромските жени и жените кои живеат во рурални средини, имаат ограничени економски можности и најчесто работат на црниот пазар или во слабо платени сектори или пак се вработени на пониски позиции и примаат пониски плати од мажите, без разлика на нивните квалификации.
6. Комитетот забележува отсуство на закон кој се однесува на сексуално вознемирување, како и недостатокот на информации за случаите на сексулани вознемирувања на работното место.
7. Комитетот е длабоко загрижен за особено високата стапка на невработеност во државата членка, а особено жени, Роми и други малцинства и лица со пречки, и големиот број на лица кои работат во неформалниот сектор.
8. Комитетот со загриженост забележува дека, иако Законот за работни односи предвидува дека платата на вработените со полно работно време не треба да биде пониска од најниската плата востановена со закон или колективен договор, не е востановена минимум плата на национален план за приватниот сектор од страна на државата.
9. Комитетот е загрижен за далекусежните ограничувања на правото на штрајк во државата членка и за можноста работодавачите според Законот за работни односи привремено да отпишти до 2% од работниците за време на штрајк ако се смета дека се потенцијално насилници или уривачи.
10. Комитетот е длабоко загрижен за заштитата на невработените и ниското ниво на пензии и социјална помош се недоволни за обезбедување на на соодветен стандард за живот, и според Законот за социјална заштита, невработените лица може да бидат исклучени од помошта за невработени лица врз основа на прекумерни околности.
11. Комитетот е длабоко загрижен за зачестеноста на семејно насилство кон жените и децата во државата членка, неподготвеноста на жртвите да ги пријават случаите на семејно насилство и силување на сопружник, зачестените неуспеси на полицијата да ги истражи поплаките и да ги обвини извршителите на насилствата, и потребноста на доказ за пенетрација и активен отпор од жртвите кон виновниците за силувањата.
12. Комитетот е загрижен дека, и покрај напорите на државата членка за да се реши овој проблем, бројот на внатрешно тргувани жени и девојки е зголемен, пријавената помош за жртвите од трговија со луѓе е несоодветна, судските процедури се долги, а казните за извршителите се благи, а фондовите наменети за подршка на активностите против трговијата со луѓе се недоволни.
13. Комитетот е длабоко загрижен за фактот дека стотици деца во градовите, воглавно ромски, живеат на улиците и не посетуваат училиште или пак имаат соодветна здравствена заштита.
14. Комитетот со длабока агриженост забележува дека 30% од населението живее под линијата на сиромаштија во државата членка.
15. Комитетот е длабоко загрижен околу извештаите дека 70% од Ромите живеат во нелегализирани населби, на кои најчесто им недостасуваат основна инфраструктура и услуги, како на пример, електрична енергија, снабдување со вода, отстранување на отпад, собирање на ѓубрето или поплочување на патиштата, а најголемиот број Роми се без правен основ во населените места и се изложени на постојани закани за иселување.
16. По сознавањето дека повеќето внатрешно раселени лица (ВРЛ), се вратени на местата на живеење пред конфликтот, Комитетот е загрижен дека преостанатите внатрешно раселени лица не можат да се врата во нивните домови, помеѓу другото и поради нивната тешка економска ситуација и од безбедносни причини, живеат во колективни центри честопати во нессодветни хигиенски услови и се соочени со постојан притисок да ги напуштат центрите.
17. Комитетот со загриженост забележува дека стапката на смртност на новороденчиња е зголемена во однос на изминатите години и дека стапката на преднаталната смртност е уште висока во државата членка.
18. Комитетот изразува загриженост за ограничениот пристап на млади луѓе до услугите за сексуално и репродуктивно здравје, особено во руралните области, ограничената употреба на средствата за контрацепција и значителен број на абортуси и непосакувана бременост кај адолесценти, особено јак ромските девојчиња.
19. Комитетот е длабоко загрижен за високата стапка на осипување во основното и средното образование, особено припреминот од основно во средно образование, слаб одзив за запишување и посетување на настават во рурални области и помеѓу ромските деца, децата на бегалците Роми и Ашкалии, девојчиња од одделни албански заедници, и деца со хендикеп, како и високата стапка на неписменост во државата членка.
20. Комитетот со загриженост забележува дека извештаите за одбивање на родителите да ги пратат нивните деца во етнички мешани училишта, судирите помеѓу македонските и албанските ученици околу воведувањето на дополнителни албански класови, сефрегацијата кон Ромчињата и другите малцински бегалски деца во посебни училишта, недостатокот или слабиот квалитет на часовите на малцинските јазици и недостатокот од учебници, како и несоодветна обука на наставниците кои предаваат на малцинските јазици.

Д. ПРЕДЛОЗИ И ПРЕПОРАКИ

1. Комитетот препорачува на државата членка да одговара на барањата за информации и да дејствува во однос на сите препораки од канцеларијата на Нардониот Правобранител во однос на истражување на поплаките за наводни прекршувања на економските, социјалните и културните права. Ја повикува државата членка да обезбеди детални информации и извештај во наредниот период за резултатите, и проследувањето на поплаките, вклучувајќи и поплаки за неуспехот на министерствата на државата и градоначалниците да потпишуваат договори за примање на државни службеници, распределбата на домови за лица со ниски приходи, и одбивање на пристапот до здравствено осигурување и можностите за здравствена заштита.
2. Комитетот препорачува на државата членка да обезбеди ефективна употреба на одредбите од Пактот од страна на судовите, правната и судската обука да ги земе во предвид сите права на Пактот, и да се промовира употребата на Пактот како извор на домашното право. Се истакнува внимание за државата членка страна на Општиот Коментар 9 за домашна употреба на Пактот и се повикува државата членка да го користи тоа во следниот периодишен извештај, известување за судските одлуки со придадено значење за правата од Пактот.
3. Комитетот препорачува државата членка да го земе во предвид усвојувањето на целосно анти-дискриминационо законодавство покривајќи го и полето на индиректна дискриминација и без доплонителни барања за државјанство. Се бара од држават членка во следниот периодичен извештај да обезбеди информации за судски одлуки со примена на анти-дискриминациони одредби во полето на граѓанското, управното и кривичното право.
4. Комитетот и препорачува на државата членка да ги интензивира напорите за борба против дискриминацијата кон Ромите во сите полиња предвидени со Пактот, итно да се работи на процесот на барањата за државјанства на Ромите, Албанците и други малцински баратели, и да се преземат итни чекори, на пример за отстранување на административни пречки, да се издадт на сите ромски лица лични документи што ги бараат, со внимание да ги се обезбеди еднаков пристап до социјално осигурување, здравствена заштита и други користи.
5. Комитетот и препорачува на државата членка да усвои привремени посебни мерки за да обезбеди жените, а посебно ромските жени и другите припаднички на другите малцинства, како и жените што живеат во рурални области, да имаат еднаков пристап на пазарот на трудот, исто како и мажите, вклучувајќи и повисоки позиции, и принципот на еднаква плата за работата и еднакво вреднување, да бидат имплементирани во практиката.
6. Комитетот и препорачува на државата членка да го земе во предвид усвојувањето на посебен закон за сексуално вознемирување и дабиде вклучен во наредниот периодичен извештај, детални информации за бројот на регистрираните поплаки за сексуално вознемирување на работно место, како и мерките кои се преземни во истрагата и проследување на таквите поплаки и нивната екетивност.
7. Комитетот ја повикува државата членка да ги зголеми напорите во борбата против невработеноста со посебно одредени мерки, вклучувајќи и програми за намалување на невработеноста помеѓу жените и неповолните маргинализирани групи, и редовно да се регулира состојбата на лицата кои работат во неформалниот сектор. Се бара од државата членка во наредниот периодичен извештај да вклучи нови статистички податоци за невработеноста, поделени со оглед на полот, возраста, етничката група, неспособноста или друг статус и населението во урбаните/руралните средини, како и конкретни мерки да се создадат вработувања, нивната ефективност, вклучувајќи мерки преземени со Национални Акциони планови за вработување, полова еднаквост и вработувања за Ромите, и Законот за вработување на инвалидизирани лица.
8. Комитетот и препорачува на државата членка да обезбеди минимум национална плата за приватниот сектор одредена со закон или колективен договор. Понатаму се препорачува минималните плати за приватниот и јавниот сектор да бидат одредени на задоволително ниво за да се обезбеди пристоен стандард за вработените и за нивните семејства, во согласност со членот 7а на Пактот.
9. Комитетот и препорачува на државата членка да го разгледа преиспитувањето на правото на штрајк кое не е во согласност со членот 8 од Пактот, као и моѓноста за работодавците привремено да ги отпуштат насилните или заканувачките работници за време на штрајкот.
10. Комитетот ја повикува државата членка да ги зајакне напорите и да ги користи сите средства што ги има на располагање, до најголема можна мерка, износот на помош за невработените да се зголеми, минималните средства, за лицата со хендикеп, помошта од социјалната заштита, во насока да се обезбеди соодветен животен стандард за примателите на таквите пензии или помош. Исто така се препорачува на држават членка да ги земе во предвид обновувањето на законодавтсвото за прекумерноста во полето на исклучување на невработените лица од помошта што е предвидена за невработени лица.
11. Комитетот ја повикува државата членка да усвои специфичен закон за инкриминирање на семејното насилство, да се обезбеди периодична обука за полицијата, обвинителите, судиите и вработените во Центрите за социјална заштита за примената на одредбите за семејно насилство и одредби за граѓански ограничувања, да се поттикне известувањето за семејното насилство преку обезбедена помош за жртвите и зголемување на сензитивноста на здравствените и другите работници коишто работат со жртвите на семејно насилство, а особено со жените и децата, да се прошири дефиницијата на насилството кон децата и да се воведе систем за идентификација, да се снимаат и насочуваат случаите, да се обезбедат нови статистички податоци за бројот и природата на пријавените случаи на семејно насилство, осудите и типот на санкциите да бидат преставени во наредниот периодичен извештај. Комитетот исто така и препорачува на државата членка да го има во предвид дополнувањето на Кривичниот законик, во однос на остранувањето на потребниот доказ за пенетрација и активен отпор на жртвите кон сторителите на силувањето.
12. Комитетот исто така и препорачува на државата членка да ги интензивира напорите во борбата против трговијата со луѓе, особено жените и девојките, со обезбедување на доволни фондови за помош и рехабилитација на жртвите, како и програми за заштита на сведоците, обезбедувајќи периодична обука за полицијата во случаи на трговија со луѓе, обука за обвинителите и судиите, и ефективна имплементација на Националната стратегија и Акциониот план за трговија со луѓе и предложениот Национален Акционен план за трговија со деца.
13. Комитетот ја повикува државата членка да ги превземе сите неопходни мерки во борбата со феноменот на појавата на деца на улиците и да ги заштити нивните семејства, а помеѓу другото и со создавање на нискобуџетни домаќинства и обезбедување на основна инфраструктура и поволности, дислоцирање на отпадот од градовите и од ромските населби, обезбедување на вработувања, отворање на дополнителни дневни центри за децата од улиците, во соработка со невладините организации, како и со надворешните клиники, и обезбедување медицинско советување и основно лекување на децата и нивните семејства.
14. Комитетот и препорачува на државата членка ургентно да продолжи со ревизија и да обезбеди интеграција на економски, социјални и културни права и стратегија за намалување на сиромаштијата, особено прашања што се однесуваат на маргинализираните индивидуи и групи и да се обезбедат доволни фондови за имплементација на стратегијата. Во овој поглед, државата членка е обврзана со изјавата на Комитетот за „Сиромаштијата и Меѓународниот Пакт за економски, социјални и културни права“ (E/C. 12/2001/10).
15. Комитетот ја повикува државата членка со процесот на легализација и подобрување на инфраструктурата и поволностите во постоечките ромски населби или преку специјални програми за домување, да обезбеди сите Роми да имаат пристап до соодветно и пристапно домаќинство, ситурност на закупот, електрична енергија, соодветна вода за пиење, санитарии и други основни услуги, вклучувајќи и безбеден пристап до патиштата. Исто така ја повикува државата членка да обезбеди соодветно алтернативно домување во случаи на присилни иселувања, во согласност со Општиот коментар бр. 7 на Комитетот (1997 година) и да се вклучат нови статистички податоци на годишна основа за бројот на присилните иселувања, договори за алтернативно домување и бројот на бездомниците, како и информации за мерките коишто се преземени за легализирање на инфраструктурата и погодностите во ромските населби, сето ова да се внесе во наредниот периодичен извештај.
16. Комитетот и препорачува на државата членка да обезбеди финансиска помош за внатрешно раселените лица со цел да ги заменат основните домувања кои беа уништени за време на конфликтот, да се обезбеди безбедно и одржливо враќање на внатрешно раселените лица, да се обезбеди соодветно алтернативно домување на внатрешно раселените лица во случај кога колективните центри се напуштени и да се средат постоечките барања за компензација за внатрешно раселените лица.
17. Комитетот и препорачува на државата членка да го зголеми бројот на периодичните посети на патронажните сестри за секое дете, да се вклучи пристапот кон семејно лекување во националната стратегија за здравството, да се создадат доволни фондови за имплементирање на превентивна национална прогама за здравјето на мајките и децата.
18. Комитетот исто така и препорачува на државата членка да ги интензивира напорите за образование на децата и адолесцентите за сексуалното и репродуктивното здравје и да го подобри пристапот кон услугите предвидени за сексуалното и репродуктивното здравје, вклучувајќи гинеколошки услуги за советување, а особено во руралните средини и заедниците кадешто Ромите се маргинализирани групи или поединци.
19. Комитетот ја повикува државата членка да обезбеди бесплатно основно образование за сите деца и постепено да се намалуваат трошоците за средното образование, на пример преку додатоци на учебниците, училишниот прибор или помош, зголемени школарини, особено за неповолните маргинализирани деца, во согласност со Општиот коментар бр. 13 на Комитетот (1999 година), да се промовира универзално посетување на училиштето преку кампањи за зголемување на свесноста на родителите за значењето на образованието и нивната обврска да ги праќаат своите деца на училиште, вклучувајќи ги и девојчињата на училишта и на дополнителни часови и други посебни програми коишто се однесуваат на специфичните потреби на послабите ученици и спроведување на кампањи за зголемување на писменоста на возрасните.
20. Комитетот и препорачува на државата членка да ја прекине практиката на сегрегација на Ромите и другите малцинства и на бегалските деца во одделни училишта што е можно повеќе да се обезбедат соодветни услови за децата на малцинствата да имаат на или за нивниот мајчин јазик со ефективно набљудување на квалитетот на изучувањето на малцинскиот јазик, обезбедување на учебници и зголемување на бројот на наставниците коишто ќе предаваат на малцинските јазици, да се интензивираат напорите, да се промовира почит кон културните вредности на етничките заедници и правото на секој да земе учество во културниот живот за да се зголеми разбирањето, толеранцијата и взаемното почитување помеѓу припадниците на различните етнички групи во државата членка.
21. Комитетот бара од државата членка, сегашните заклучни набљудувања да се распространат во сите нивоа на општеството, особено помеѓу владините претставници и судската власт и да се извести Комитетот за сите чекори коишто се преземени тие да бидат имплементирани во наредниот периодичен извештај. Исто така се охрабрува државата членка да ги вклучи невладините организации и другите членови на граѓанското општество во процесот на дискусија на национално ниво во однос на поднесувањето на поднесувањето на наредниот периодичен извештај.
22. Комитетот ја повикува државата членка да ги надгради главните документи во согласност со барањата за Заеднички главен документ во водичот за хармонизирање на известувањето, неодамна одобрен од меѓународните договорните тела за човекови права.
23. На крај, Комитетот бара од државата членка да го поднесе вториот во комбинација со четвртиот периодичен извештај до 30 јуни 2008 година.

Превземи razmisluvanje-za-izvestaite-CESCR.doc
Превземи razmisluvanje-za-izvestaite-CESCR.pdf